UNGGAH-UNGGUH BASA JAWA (NGOKO KRAMA)

Unggah-ungguh basa yaiku tata carane guneman tumrap wong sing diajak guneman. Ing basa Jawa, unggah-ungguh basa kaperang dadi basa ngoko lan basa krama. Basa ngoko kaperang dadi 2, yaiku ngoko lugu lan ngoko alus. Basa krama uga diperang dadi 2, yaiku krama lugu utawa krama madya lan krama alus.

Ngoko Lugu
Titikane : tembunge ngoko kabeh ora ana sing krama.
Basa ngoko lugu dienggo dening :
Wong tuwa marang wong enom
Guru marang murid
Kanca sapadha/sepantaran
Tuladha : Mengko mulih sekolah nggarap PR ning omahku ya.

Ngoko Alus
Titikane : Tembunge kecampuran tembung krama kanggo ngajeni.
Basa ngoko alus dienggo dening :
Sedulur tuwa marang sedulur enom sing luwih dhuwur drajate.
Priyayi marang priyayi sing wis kulina.
Tuladha : Bapak sowan ing daleme simbah wingi sore.

Krama Lugu
Titikane : Tembung sing digunakake yaiku tembung krama madya.

struktur ukara : kasusun saka tembung-tembung krama (ora kacampur tembung krama inggil)
Basa krama madya biasane dienggo dening :
Priyayi marang sedulure tuwa kang luwih cendhek drajate.
Priyayi marang wong cilik (rakyat)
Tuladha : Panjenengan menawi kesah dhateng kantor menapa taksih kiyat mbekta sepedha motor mas?

Krama Alus
Titikane : tembunge krama kabeh ora ana sing ngoko.
Basa krama alus biasane dienggo dening :
Wong enom marang wong tuwa
Murid marang guru
Wong sing lagi kenalan

ater-ater di - dadi dipun

panambang -e, dadi -ipun, aken gumantung ukaranipun
Tuladha : Badhe tindak pundi, Bu?